Bıngıldak (Fontanel) Nedir?
Erişkinlerde kafatası tek bir kemik halindedir. Ancak normalde kafatası birden çok kemikten oluşur. Yenidoğan bebeklerde kafatasını oluşturan kemiklerin arasında ”sutur” adında birleşme çizgileri ve bu suturların kesişme noktalarında da fontaneller vardır. Suturlar ve fontanellerden esnek bağ dokudan oluşur. Bu sutur ve fontanellerin görevi beyin dokusunun hızla büyüdüğü ilk 2 yaşta, ihtiyaç duyulan esnekliği sağlamaktır. Beyin dokusu gelişimini tamamladığında esnek bağ dokudan oluşan sutur ve fontaneller kemikleşir, sertleşir ve kafatası tek bir bütün haline gelir.
Yenidoğan bir bebekte 1 tane önde, 1 tane arkada ve ikişer tane yanlarda olmak üzere toplam 6 adet fontanel vardır.
Yan fontanel’ler doğumdan hemen sonra kapanır. Arka fontanel üçgen şeklinde olup parmak ucu (0.5-1 cm) genişliğindedir ve 3 ay civarinda kapanır. Ön fontanel ise en çok elle hissettiğimiz olup doğumda çapı 2-5 cm arasındadır. En erken 3. ayda en geç 24. ayda olmak üzere çoğunlukla 12-18. aylarda kapanır.
Bıngıldak Nasıl Kontrol Edilir?
Bıngıldak hafif bir basınçla okşarsak kontrol edilebilir.
Bıngıldağa Dokunmak Bebeğin Beynine Zarar Verir Mi?
Bıngıldak yumuşak ve esnektir ancak çok hassas ve korunaksız bir bölge değildir. Saç taramak, konak temizlemek, yıkamak, buraya dokunmak, okşamak gibi basit müdahelelerde zarar verilmesi söz konusu değildir. Çok sert darbe olmadıkça bıngıldak hasar görmez ve beyin dokusu zarar görmez. Zaten ilk 2 yaşta doktora her gittiğinizde, doktorunuz bıngıldak bölgesine dokunarak fontanel muayenesi yapacaktır.
Mesleki deformasyon olarak; ben de günlük hayatta sevdiğim bütün bebekler de ilk olarak bılgıldak bölgesini okşayarak, fontanel muayenesi yaparım.
Normal Bıngıldağın Özellikleri Nelerdir?
Arka bıngıldak bebek ilk doğduğunda üçgen şeklinde, 0.5-1 cm (ortalama 0.8 cm) genişliğindedir ve ilk 3 ayda kapanır. Doktorlar ilk 3 ayda arka fontaneli kontrol etsek de anne-babalar genelde arka bıngıldağı farketmezler.
Bıngıldak denildiğinde anne-babaların aklına gelen ön bıngıldaktır. Ön bıngıldak bebek ilk doğduğunda eş kenar dörtgen şeklinde, 2-5 cm genişliğindedir.
Normal bıngıldak ne çok gergin ve şişkin ne de aşırı içe çökük olmamalıdır.
Öksürme, ağlama ve kusma sırasında bıngıldakta hafif kabarlık olur ancak daha sonra normale döner.
Bazen bıngıldakta nabız atıyor gibi hissedilir, buna pulsasyon denilir. Bıngıldak bebeğin kalp atışıyla hareketlendiği için normaldir. Ancak normalin dışında pulsasyon çok şiddetli hissediliyorsa mutlaka doktorunuza başvurun.
Bıngıldakta Normal Olmayan Durumlar ve Muhtamel Nedenleri
Bıngıldakta hissedilen nabızın (pulsasyonun) artması, şiddetli olması:
Bebek dik pozisyonda iken hafif bir pulsasyon (nabız) hissedilmesi normaldir. Şiddetli bir pulsasyon alınıyor olması kafa içi basınç artışı, arteriovenöz fistül, sinüs ven trombozu ve patent duktus arteriozus gibi durumları akla getirir.
Kafa içi basınç artışının en sık nedenleri;
-
menenjit ve ensefalit gibi beyin ve beyin zarı enfeksiyonları,
-
hidrosefali (beyin-omurilik sıvısın aşırı artması),
-
hipoksik iskemik hasar (oksijensiz kalan bebekte oluşan beyin hasarı),
-
travma ve kafa içi kanamadır.
Bıngıldağın erken kapanması veya küçük olması:
Yenidoğan bebekte bıngıldağın çapı 2-5 cm arasındadır. En erken 3. ayda en geç 24. ayda olmak üzere çoğunlukla 12-18. aylarda kapanır.
Bıngıldağın (ön fontanel) doğumda 1 cm den küçük olması veya 3. aydan önce kapanması durumudur.
Bıngıldağın küçük olması veya erken kapanmasının başlıca nedenleri;
-
mikrosefali (küçük kafa) sendromları,
-
mikrosefali yapan TORCH enfeksiyonları
-
kraniosinostoz (kafa kemikleri arasındaki suturların kapalı olması)
-
konjenital hipertiroidi (doğuştan tiroid hormonunun yüksek olması)
Bütün bunların yanı sıra bıngıldak normalin varyantı olarak çok erken kapanabilir. Bıngıldağın erken kapandığı durumlarda bebeğin baş çevresi ölçümü 15-30 günde bir takip edilmelidir. Eğer suturlar kapanmadı ise bebeğin beyin gelişimi normal olarak devam eder ve baş çevresi normal seyrinde büyür.
Bazen kontrole gelen annelerden duyuyoruz; ”Bıngıldağı erken kapandı, D vitaminini kestim.” Her ne olursa olsun D vitamini damlası kesilmemelidir. İlk 2 yaşta önerilen günlük 400-600 iu D vitamini damlası kesinlikle bındağın erken kapanmasına neden olmaz.
Bıngıldağın geç kapanması veya büyük olması:
Bıngıldağın (ön fontanel) doğumda 6 cm den büyük olması veya 24. aydan sonra kapanmaması durumudur.
Bıngıldağın büyük olması veya geç kapanmasının başlıca nedenleri;
-
kafa içi basınç artışı (menenjit, hidrosefali vb.)
-
subdural hematom (beyin kanaması)
-
konjenital hipotiroidi (doğuştan tiroid hormonunun düşük olması)
-
osteogenezis imperfekta (cam kemik hastalığı)
-
raşitizm (D vitamini eksikliği)
