İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), mesane (sistit), üretra (üretrit) veya böbrekler (böbrek enfeksiyonu) dahil olmak üzere idrar yolunu etkileyen bir hastalıktır. İdrar yolu enfeksiyonları antibiyotiklerle tedavi edilebilmektedir. Ancak her zaman antibiyotik tedavisi gerekli değildir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?
İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), idrar sisteminin herhangi bir yerinde meydana gelen bir enfeksiyon hastalığıdır. İdrar sistemi böbrekleri, üreterleri, mesaneyi ve üretradan oluşur. Çoğu enfeksiyon, alt idrar yolunu içerir. Alt idrar yolu organları ise mesane ve üretradır.
Bunların yanı sıra kadınlar, erkeklerden daha fazla İYE’ye yakalanma riski taşırlar. Bir enfeksiyonun mesaneyle sınırlı olması halinde, ağrılı ve rahatsız edici olabilir. Ancak İYE böbreklere yayılması durumunda çok ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Bu şikayetle hastaneye başvuran hastalar için genellikle antibiyotik tedavisi verilmektedir. Ancak bu tedavinin şekli hastanın geçmiş öyküsüne, yaşına ve diğer özelliklere göre kişisel olarak doktorunuz tarafından planlanmaktadır.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri
İdrar yolu enfeksiyonu olup olmadığınızı nasıl anlarsınız? Bunun için size aktaracağımız bu birkaç belirtiden bazılarını kendinizde gözlemliyorsanız, İYE olabilirsiniz. Ancak yine de tam teşhis için doktor muayenesinden geçmeniz gerekir.
Yaygın görülen idrar yolu enfeksiyonu belirtileri:
- İdrar yaparken ağrı veya yanma hissi (Buna dizüri adı verilir)
- Normalden daha sık idrara çıkma ihtiyacı
- Bulanık idrar görüntüsü
- İdrar kan olması
- Geceleri normalden daha sık idrara çıkma (Buna nokturi adı verilir)
- Aniden veya her zamankinden daha acil bir şekilde idrara çıkma ihtiyacı
- Alt karın ağrısı veya kaburgaların hemen altında sırt ağrısı
- Yüksek ateş ve titreme
İdrarınız koyu renkte veya keskin bir kokuda olabilir. Ancak eğer başka bir şikâyetiniz yoksa, bunun sebebi yeterince su tüketmemeniz olabilir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri
İdrar yolu enfeksiyonu olan çocuklarda ise şu belirtileri gözlemleyebilirsiniz:
- Yüksek ateş – çocuğunuzun boynuna, sırtına veya karnına dokunduğunuzda normalden daha sıcak olduğunu fark edebilirsiniz.
- Genel olarak iyi görünmeyebilirler – bebekler ve küçük çocuklar enfeksiyon geçirdiklerinde genellikle sinirli olabilir, düzgün beslenmeyebilir veya iştahsız davranabilirler.
- Gece yatağını ıslatabilirler.
- Her zamankinden daha yorgun ve uykulu bir hal de gözlemleyebilirsiniz.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Tanı Yöntemleri
İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) tanısı koymak için öncelikle hastanın şikâyetleri değerlendirilir. Sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma, alt karın ya da bel bölgesinde ağrı gibi belirtiler enfeksiyonun habercisi olabilir. Kesin tanı için idrar tahlili yapılır; bu testte idrarda lökosit, nitrit ve bakteri varlığı kontrol edilir. Eğer daha detaylı bir inceleme gerekirse, idrar kültürü ile enfeksiyona yol açan bakteri türü belirlenir ve en uygun antibiyotik tedavisi planlanır.
Özellikle sık tekrarlayan enfeksiyonlarda ya da farklı bir sağlık sorunu olup olmadığını anlamak için ileri tetkikler yapılabilir. Bunlar arasında ultrason, sistoskopi veya böbrek fonksiyon testleri gibi yöntemler bulunur.
İYE tanısı için kullanılan başlıca testler şunlardır:
- İdrar tahlili
- İdrar kültürü
- Ultrasonografi
- Bilgisayarlı tomografi (BT)
- Manyetik rezonans görüntüleme (MR)
- Sistoskopi
Eğer idrar yolu enfeksiyonu belirtileri yaşıyorsanız, erken teşhis ve doğru tedavi için bir doktora danışmanız önemlidir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?
İdrar yolu enfeksiyonları (İYE), genellikle bakterilerin üretra yoluyla idrar sistemine girmesi ve mesanede çoğalmaya başlamasıyla ortaya çıkar. Normalde vücut, bu tür bakterileri dışarı atarak enfeksiyonu önlemeye çalışır. Ancak bazen savunma mekanizmaları yetersiz kalır ve bakteriler idrar yoluna yerleşerek enfeksiyona neden olabilir.
İYE’ler en sık kadınlarda görülür ve genellikle mesane ile üretrayı etkiler.
Mesane Enfeksiyonu (Sistit)
Bu tür enfeksiyonlar çoğunlukla Escherichia coli (E. coli) adı verilen bir bakteri tarafından tetiklenir. E. coli, sindirim sisteminde doğal olarak bulunan bir bakteridir ancak bazen idrar yoluna geçerek enfeksiyona neden olabilir. Bununla birlikte, farklı bakteriler de mesane enfeksiyonuna yol açabilir.
Cinsel ilişki, enfeksiyon riskini artırabilir; ancak yalnızca cinsel olarak aktif olmak İYE’ye yakalanmak için bir şart değildir. Kadınlar, anatomik yapıları gereği mesane enfeksiyonuna daha yatkındır. Bunun nedeni, üretranın anüse ve mesaneye çok yakın olmasıdır. Bu durum, anüs çevresindeki bakterilerin üretraya girerek mesaneye ulaşmasını kolaylaştırır.
Üretra Enfeksiyonu (Üretrit)
Bu tür enfeksiyonlar, sindirim sistemindeki bakterilerin üretraya yayılmasıyla gelişebilir. Ayrıca bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar da üretra enfeksiyonuna neden olabilir. Herpes, bel soğukluğu, klamidya ve mikoplazma gibi enfeksiyonlar bunlara örnektir. Kadınlarda üretranın vajinaya yakın olması, cinsel yolla bulaşan bakterilerin üretraya geçişini kolaylaştırabilir.
Kadınların idrar yolu enfeksiyonlarına karşı daha hassas olması, doğru hijyen alışkanlıkları ve düzenli su tüketimi gibi önlemleri daha da önemli hale getirir. Eğer sık sık İYE geçiriyorsanız, bir doktora danışarak uygun tedavi yöntemleri hakkında bilgi alabilirsiniz.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları, üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra en sık rastlanan sağlık sorunlarından biridir. Özellikle okul çağına geldiklerinde bu risk daha da artar. Bu nedenle, çocuklara genital bölge temizliğini erken yaşta öğretmek ve bu konuda doğru alışkanlıklar kazandırmak büyük önem taşır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Küçük çocukların, özellikle 2,5 – 5 yaş arasındaki yuva dönemi çocuklarının, kendi başlarına genital temizliklerini tam olarak yapmaları zordur. Bu yüzden her akşam ayakta tam ya da kısmi bir duş almaları sağlanmalıdır. Bu, hijyenin tam anlamıyla sağlanmasına yardımcı olur.
- İdrar yolu enfeksiyonlarının en yaygın nedeni, dışkıyla bulaşan bakterilerdir. Eğer genital bölge temizliği doğru yapılmazsa, bu bakteriler idrar yoluna kolayca ulaşarak enfeksiyona yol açabilir. Bebeklik döneminde bakım anneler tarafından yapıldığı için hijyen genellikle daha iyi sağlanır. Ancak çocuk büyüdükçe temizlik alışkanlığının ona öğretilmesi gerekir.
- Çocuklara tuvaletten önce ve sonra mutlaka ellerini yıkamaları gerektiği öğretilmelidir.
- Tuvalet kağıdı kullanmak hijyen için önemlidir, ancak tam bir temizlik için gün sonunda ayakta duş almak en sağlıklı yöntemdir.
- İdrar yolu enfeksiyonları, genital bölgenin anatomik yapısı nedeniyle kız çocuklarında daha sık görülür. Bu nedenle, hangi yaşta olursa olsun kız çocuklarının alt temizliği daha dikkatli ve özenli yapılmalıdır.
- Ebeveyn olarak çocuğunuza hijyen bilinci kazandırmanız, onun hem günlük hayatını daha sağlıklı sürdürmesine hem de gelecekte bu tür enfeksiyonlardan korunmasına yardımcı olur.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi
İdrar yolu enfeksiyonlarında hangi antibiyotiğin kullanılacağı, enfeksiyonun basit mi yoksa daha komplike mi olduğuna bağlı olarak değişir. Tedavi planlanırken, kişinin alerji durumu ve ilaçlara karşı hassasiyeti de göz önünde bulundurulmalıdır.
“İdrar yolu enfeksiyonundan nasıl kurtulurum?” diye düşünüyorsanız, öncelikle bir doktora danışmanız gerekir. Enfeksiyonun türüne ve şiddetine göre uygun bir tedavi yöntemi belirlenir.
Basit idrar yolu enfeksiyonlarında ilk tedavi seçenekleri arasında nitrofurantoin, trimetoprim-sulfametoksazol ve fosfomisin gibi antibiyotikler yer alır. Alternatif olarak beta laktam grubu antibiyotikler ya da florokinolonlar kullanılabilir.
Eğer idrar kültürü ve duyarlılık testi yapılmışsa, sonuçlara göre en etkili antibiyotik belirlenerek tedavi buna göre şekillendirilir. Böylece doğrudan enfeksiyona neden olan bakteriye yönelik bir tedavi uygulanmış olur.
Komplike idrar yolu enfeksiyonlarında ise mutlaka idrar kültürü ve antibiyotik direnç testi yapılır. Ancak enfeksiyonun ağır seyrettiği durumlarda test sonucu beklenmeden antibiyotik tedavisine başlanabilir. Şiddetli vakalarda hastane yatışı gerekebilir.
İdrar yolu enfeksiyonu daha çok kadınlarda görülse de erkeklerde de ortaya çıkabilir. Tedavi edilmediğinde daha ciddi enfeksiyonlara yol açabileceği için idrarda yanma, sık sık tuvalete çıkma, ani idrara sıkışma hissi gibi belirtiler yaşadığınızda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önemlidir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları da yetişkinlerde olduğu gibi genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Birkaç günlük antibiyotik tedavisinden sonra, doktorunuz enfeksiyonun geçtiğinden emin olmak isteyecektir. Bunun için idrar testlerini tekrarlayabilir. Bundan emin olmak önemlidir çünkü eksik tedavi edilen bir idrar yolu enfeksiyonu kısa zaman içinde tekrar edebilir veya farklı organlara yayılabilir.
Çocuğunuz idrar yaparken şiddetli ağrı çekiyorsa , doktorunuz idrar yolunun iç yüzeyini uyuşturan bir ilaç da reçete edebilir. Bu ilaç idrarın geçici olarak turuncuya dönmesine neden olur.
Reçeteli antibiyotikleri doktorunuzun talimat verdiği şekilde, günlük programa göre çocuğunuza vermeye özen gösterin. Çocuğunuzun tuvalete gidişlerini takip edin. Bu esnada çocuğunuza idrar yaparken ağrı veya yanma gibi belirtileri hissedip hissetmediği hakkında soru sorun. Genellikle bu semptomların antibiyotik tedavisine başlandıktan sonra 2 ila 3 gün içinde düzeldiği görülmektedir.
Çocuğunuzu bol sıvı içmeye teşvik edin, ancak kafein içeren (mesaneyi tahriş edebilen) soda veya hazır meyve suları gibi içecekleri tüketmekten kaçının.
Bunların yanı sıra idrar yolu enfeksiyonlarının çoğunun uygun ve doğru tedavi ile genellikle bir hafta içinde iyileştiği görülmektedir.
Antibiyotiğe Rağmen Geçmeyen İdrar Yolu Enfeksiyonu
Eğer antibiyotiğe rağmen geçmeyen idrar yolu enfeksiyonunuz varsa, bunun en güçlü nedeni, tedavi için çok geç kalmış olmanızdır. Çünkü bakteriler, zamanla antibiyotiğe karşı çok dirençli bir hale gelebilirler. Eğer verilen ilaç etkisiz kalıyorsa, enfeksiyon iyileşmeyebilir. Bu durumda idrar kültürü ve antibiyotik duyarlılık testi yapılarak enfeksiyona neden olan bakteriye en uygun ilaç belirlenmelidir.
Bunun yanı sıra antibiyotiğe rağmen geçmeyen idrar yolu enfeksiyonunun bir diğer nedeni ise, antibiyotiğin dozu veya süresinin yetersiz olması olabilir. İlacınızı doktorunuzun önerdiği şekilde ve tam süresinde kullanılmamanız, bakterilerin tamamen temizlenmemesine yol açar.
Üçüncü neden ise, altta yatan farklı bir hastalığınızın olma ihtimalidir. Tekrarlayan veya geçmeyen enfeksiyonlar, böbrek taşları, mesane boşaltım problemleri, bağışıklık sistemi zayıflığı veya diyabet gibi altta yatan sağlık sorunlarından kaynaklanabilir. Böyle durumlarda detaylı bir değerlendirme gerekebilir.
Aynı zamanda hijyen ve yaşam tarzı gibi faktörler de geçmeyen idrar yolu enfeksiyonlarının nedenleri arasındadır. Yanlış tuvalet temizliği, yetersiz su tüketimi, uzun süre idrarı tutma gibi alışkanlıklar enfeksiyonun geçmesini zorlaştırabilir. Bol su içmek, şekersiz kızılcık suyu tüketmek, pamuklu iç çamaşırı kullanmak ve tuvalet temizliğine dikkat etmeniz iyileşme sürecini önemli ölçüde etkileyecektir.
Peki Ne Yapmalısınız?
- Semptomlar antibiyotiğe rağmen devam ediyorsa mutlaka doktorunuza tekrar danışın.
- İdrar kültürü testi yaptırarak en uygun tedaviye yönelin.
- Eğer altta yatan farklı bir sağlık sorunu varsa, gerekli tetkiklerin yapılmasını isteyin.
- Bağışıklık sisteminizi desteklemek için dengeli beslenmeye ve stresten uzak durmaya özen gösterin.
Eğer antibiyotik tedavisine rağmen şikayetleriniz devam ediyorsa, ihmal etmeden bir uzmana başvurmanız önemli.
Aşağıdaki Durumlarda Kesinlikle Bir Doktora Görünün!
- Eğer hamileyseniz ve idrar yolu enfeksiyonu belirtileri yaşıyorsanız, mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
- Çocuğunuzda idrar yolu enfeksiyonuna işaret edebilecek belirtiler varsa, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmalısınız.
- İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri gösteren yaşlı ve güçsüz bir yakınınıza bakıyorsanız, enfeksiyonun ilerlememesi için dikkatli olmalısınız.
- İlk kez idrar yolu enfeksiyonu belirtileri yaşıyorsanız, süreci takip edip gerekirse tıbbi destek almanız önemlidir.
- Ameliyat sonrası idrar yolu enfeksiyonu belirtileri fark ediyorsanız, enfeksiyon riskini önlemek için doktorunuza danışmalısınız.
- Eğer belirtileriniz şiddetlenirse veya iki gün içinde bir düzelme olmazsa, ihmal etmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
- Tedavi tamamlandıktan sonra belirtiler tekrar ederse, altta yatan bir neden olup olmadığını öğrenmek için bir uzmandan destek almalısınız.
Makalemizde okumuş olduğunuz İYE belirtilerinden bir veya birkaçını kendinizde gözlemliyorsanız, çağrı merkezimizle, 0(216) 371 71 72 numaralı hat üzerinde 7/24 iletişime geçerek doktor randevunuzu oluşturabilirsiniz.
İlginizi çekebilir: ”Soğuk Algınlığı Belirtileri Nelerdir?”
Kaynaklar:
1- Urinary tract infections (UTIs)- National Institute of Child Health and Human Development
